Ontwikkelingspsychologie

fysieke ontwikkeling

Cognitieve ontwikkleing

Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling

Cohort

normatieve gebeurtenissen

normatieve historisch bepaalde gebeurtenis

Cohorteffect

Leeftijdgebonden invloed
 

Normatieve invloeden

Continue verandering

Discontinue verandering

Kritieke periode

plasticiteit 

Gevoelige periode

maturatie

Psychodynamisch perspectief

Benadering van ontwikkeling waarbij men ervan uitgaa dat gedrag gemotiveerd wordt door innerlijke krachten, herinneringen en conflicten waarvan een persoon zich niet bewust is.

Psychoanalytische theorie

Theorie van Freud die ervan uitgaan dat onbewuste krachten bepalend zijn voor iemands persoonlijkheid en gedrag.

Id

Persoonlijkheidsaspect volgens Freud: het primitieve, ongeorganiseerde deel van de persoonlijkheid dat aanwezig is bij de geboorte

Ego

Persoonlijkheidsaspect volgens Freud: Het rationele en redelijke deel van de persoonlijkheid

Superego

Persoonlijkheidsaspect volgens Freud:het vertegenwoordigt iemands geweten.

Psychoseksuele ontwikkeling

een aantal fasen die kinderen doorlopen waarin genot of bevrediging steeds gericht is op een ander biologische functie en een ander deel van het lichaam

Fixatie

gedrag dat in een eerdere ontwikkelingsfase is blijven steken door een onopgelost conflict

Psychosociale ontwikkeling

theorie volgens Erikson die de veranderingen omvat in de manier waarop we aankijken tegen onze interacties met anderen, tegen het gedrag van anderen en tegen onszelf als onderdeel van de maatschappij

Behavioristisch perspectief

benadering van ontwikkeling waarbij men ervan uitgaat dat waarneembaar gedrag en externe stimuli in omgeving van cruciaal belang zijn voor het begrijpen van de ontwikkeling van het individu

Klassieke conditionering

Een vorm van leren waarbij het organisme leert reageren op een neutrale stimulus die de respons normaal gesproken niet uitlokt

Operante conditionering

een vorm van leren waarbij een vrijwillige respons versterkt of verzwakt wordt, afhankeling van de associatie met positieve of negatieve consequenties

Gedragsmodificatie

een formele techniek om de frequentie van gewenst gedrag te verhogen en de frequentie van ongewenst gedrag te verlagen

Sociaal-cognitieve leertheorie

benadering van ontwikkeling waarin de nadruk ligt op het leren door het gedrag van een ander (het model) te observeren.

Cognitief perspectief

benadering van ontwikkeling die zich richt op de processen waardoor mensen de wereld leren kennen, begrijpen en erover na te denken

Assimilatie

het proces binnen de cognitieve ontwikkelingstheorie waarbij een ervaring wordt geinterepreteerd binnen de denkwijze van het huidige (cognitieive) ontwikkelingsstadium

Accommodatie

het proces binnen de congnitieve ontwikkelingstheorie waarbij bestaande manieren van denken verandert als gevolg van nieuwe stimuli of gebeurtenis

Informatieverwerkingstheorie

benadering binnen de cognitieve ontwikkeling waarin men probeert te achterhalen hoe mensen informatie opnemen, gebruiken en opslaan

Cognitieve neurowetenschap

benadering van cognitieve ontwikkeling waarbij men probeert te achterhalen hoe hersenprocessen gerelateerd zijn aan cognitieve activiteit

Systemisch perspectief

benadering van ontwikkeling die zich richt op de relatie tussen individuen en hun fysieke, cognitieve, persoonlijkheids -en sociale wereld

Bio-ecologisch model

een model dat uitgaat van vijf omgevingsniveaus die een kind gelijktijdig beinvloeden

Socioculturele theorie

benadering van ontwikkeling die zich richt op cognitieve ontwikkeling als gevolg van de interacties tussen leden van een cultuur

Evolutionair perspectief

theorie die probeert gedrag te identificeren dat het resultaat is van de genetische erfenis van onze voorouders

Wetenschappelijke werkwijze

het proces van stellen en beantwoorden van vragen met behulp van zorgvuldige, gecontroleerde technieken, waaronder systematische, georganiseerde observatie en gegevensverzameling

hypothese

een voorspelling die zodanig is geformuleerd dat zij getoetst kan worden

Operationalisering

het proces waarbij een hypothese vertaald wordt in specifieke, toetsbare procedures die gemten en waargenomen kunnen worden

Correlationeel onderzoek

onderzoek waarmee men probeert vast te stellen of er een verband (correlatie) bestaat tussen twee factoren

Experimenteel onderzoek

onderzoek dat bedoeld is om een causaal verband tussen verschillende factoren te ontdekken

Experiment

een proces waarbij de onderzoeken meestal twee verschillende ervaringen aan proefpersonen arrangeert

Behandeling

een procedure die wordt toegepast door de onderzoeker

Behandelgroep

de groep in het experiment die de behandeling krijgt

Controlegroep

de groep in hett experiment die geen behandeling of een alternatieve behandeling krijgt

Veldonderzoek

een onderzoek dat wordt gedaan in de natuurlijke omgeving

Laboratoriumonderzoek

een onderzoek dat wordt uitgevoerd in een gecontroleerde omgeving die expliciet is opgericht om de gebeurtenissen constant te houden

Theoretisch onderzoek

onderzoek dat erop gericht is om verklaringen te toetsen en nieuwe wetenschappelijke kennis te vergaren

Toegepast onderzoek

onderzoek dat erop gericht is oplossingen te vinden voor directe problemen

Longitudinaal onderzoek

onderzoek waarin het gedrag van één of meerdere individuen door de tijd heen wordt gemeten

Cross-sectioneel onderzoek

onderzoek waarin mensen van verschillende leeftijden op hetzelfde tijdstip met elkaar worden vergeleken

Steekproef

participanten die zijn geselecteerd voor het experiment

Cross-sequentieel onderzoek

onderzoek waarbij verschillende mensen uit verschillende leeftijdsgroepen op verschillende momenten worden bestudeerd

Gameten

Geslachtscellen van de moeder en vader die een nieuwe cel vormen tijdens de bevruchting

Zygote

Een nieuwe cel die wordt gevormd tijdens het bevruchtingsproces

Gen

Basiseenheid van genetische informatie

DeoxyriboNucleic Acid (DNA)

De substantie waaruit genen bestaan die bepalend is voor de aard en de functie van elke cel in het lichaam

Chromosoom

Drager van een deel van het erfelijk materiaal (DNA) van het lichaam

Monozygotische tweeling

Een tweeling die genetisch identiek is.

Dizygotische tweeling

Tweelingen die verwerkt worden wanneer twee eicellen afzonderlijk maar tegelijkertijd bevrucht worden door twee afzonderlijke zaadcellen

Dominante eigenschap

Een eigenschap die tot uiting komt wanneer er twee concurrerende eigenschappen zijn

Recessieve eigenschap

Een eigenschap die in het organisme aanwezig is maar niet tot uiting komt

Genotype

De onderliggende combinatie van genetisch materiaal die in het organisme aanwezig is maar onzichtbaar blijft

Fenotype

Een waarneembaar kenmerk

Homozygoot

Gelijke genen ervend voor een bepaalde eigenschap

Heterozygoot

Verschillende vormen van een gen dat het organisme erft voor een bepaalde eigenschap

Polygenische overerving

 ver

Overerving waarbij de combinatie van verschillende allellen (genenparen) verantwoordelijk zijn voor de productie van een specifieke eigenschap

X-gebonden gen

Recessief gen dat zich alleen op de X-chromosoom bevindt.

Genoom

Het geheel van genen van de chromosomen van een individu

Gedragsgenetica

Het onderzoek naar de effecten van erfelijkheid op gedrag.

Downsyndroom

Een stoornis die wordt veroorzaakt door een extra chromosoom op het 21e paar (mongolisme)

Fragiele X-syndroom

Een stoornis die wordt veroorzaakt door een beschadigd gen op de X-chromosoom. Resultaat is licht tot matige verstandelijke handicap

Sikkelcelanemie

Een bloedaandoening

Ziekte van Duchenne

Aandoening waarbij de spieren verzwakken en de spiermassa afneemt. Hierdoor ontstaat stijfheid in de gewrichten. Ook verzwakken die spieren van ademhaling en het hart

De ziekte van Klinefelter

Een aandoening die het gevolg is van een extra x-chromosoom en die leidt tot onderontwikkelde genitalien, vergrote borsten en extreme lengte

Echoscopie

Een test waarbij de baarmoeder wordt gescand met behulp van geluidgolven, hetgeen een beeld geeft van en informatie geeft over de baby.

Vruchtwaterpunctie

Een test waarmee genetische afwijkingen opgespoord kunnen worden door een klein monster van foetale cellen uit de vruchtzak te onderzoeken.

Vlokkentest

Een test waarmee genetische afwijkingen kunnen worden opgespoord door het haarachtig materiaal om het embryo heen te onderzoeken

Temperament

Patronen van prikkeling en emotionaliteit die consistente en permanente eigenschappen van een individu vormen

Multifactoriele overerving

De bepaling van eigenschappen door een combinatie van genetische -en omgevingsfactoren waarbij het genotype zorgt voor een bepaald bereik waarbinnen het fenotype zich kan manifesteren

Epigenetica

De manier waarop de genen aan- of uitgezet worden door chemische veranderingen in het genoom

Bevruchting

Het proces waarbij een eicel en een zaadcel samenkomen om een nieuwe cel te vormen

Germinaal stadium

Het eerste en kortste stadium van de prenatale periode, tijdens de eerste twee weken na conceptie

Placenta

Een doorgeefluik tussen moeder en foetus waardoor zuurstof en voeding aan de foetus geleverd wordt

Embryonaal stadium

De periode van twee tot acht weken na de bevruchting waarin de belangrijkste veranderingen plaatsvinden in de belangrijke organen en de fundamentele anatomie

Foetaal stadium

Stadium in de prenatale ontwikkeling dat begint rond acht weken na bevruchting en eindigt bij de geboorte

Foetus

Een ontwikkeld kind van acht weken tot de geboorte

Onvruchtbaarheid

Het onvermogen om zwanger te worden na twaalf tot achttien maanden proberen

Kunstmatige inseminatie

De procedure waarbij het zaad van de man door een arts rechtstreeks in de vagina van de vrouw wordt geplaatst

In-vitrofertilisatie(IVF)

Een procedure waarbij een aantal eicellen van de vrouw uit het lichaam worden onttrokken en in een laboratorium worden bevrucht met het zaad van de man

Teratogeen effect

Een omgevingsfactor die leidt tot een geboorteafwijking

Foetaal Alcohol Syndroom(FAS)

Een stoornis die ontstaat doordat de moeder tijdens de zwangerschap grote hoeveelheden alcohol dringt en wat leidt tot een verstandelijke beperking of groeiachterstand

Foetale Alcohol Effecten (FAE)

Een situatie waarin kinderen een aantal kenmerken vertonen die kenmerkend zijn voor FAS, als gevolg van overmatig alcohol gebruik van de moeder

Neonaat

Een pasgeboren baby

Episiotomie

Een knip in de opening van de vagina zodat de baby geboren kan worden

Prenatale zorg

De zorg aan zwangeren en kinderen rondom de geboorte

Apgar-score

Een meetsysteem waarmee de gezondheid van een pasgeboren baby kan worden bepaald aan de hand van een aantal factoren

Anoxia (zuurstofgebrek)

Zuurstofgebrek van een paar minuten bij de baby, hetgeen kan leiden tot hersenbeschadiging

Hechting

Het fysieke, intieme en emotionele band tussen moeder en kind in de periode direct na de geboorte

Premature baby

Een baby die minder dan 38 weken na de conceptie wordt geboren

Baby met een laag geboortegewicht

Baby die bij geboorte minder dan 2.500 gram weegt

Groeivertraagde baby

Baby die als gevolg van een vertraagde foetale groei 90% procent van het gewicht weegt dan andere baby's van dezelfde leeftijd

Respiratory Disstress Syndrome (RDS)

Een longaandoening die ontstaat doordat de longblaasjes niet voldoende zijn gerijpt

Baby met een zeer laag geboortegewicht

Baby die minder weegt dan 1.250 gram of minder dan 30 weken in de baarmoeder heeft doorgebracht

Levensvatbare leeftijd

Het moment waarop een te vroeg geboren baby kan overleven

Postmature baby

Baby die twee weken na de uitgerekende datum nog niet is geboren

Keizersnede

Een ingreep waarbij de baby operatief uit de baarmoeder wordt verwijderd

Foetale monitor

apparaat waarmee de hartslag van de baby kan worden gemeten tijdens de weeen 

Doodgeboorte

De geboortde van een kind dat niet meer leeft

Zuigelingensterfte

Overlijden van een kind binnen het eerste levensjaar

Reflex

Een niet aangeleerde, gestructureerde, onvrijwillige respons die automatisch optreedt in de aanwezigheid van bepaalde stimuli

Klassieke conditionering

Indien een neutrale prikkel samengaat met een prikkel die altijd een bepaalde reflex oproept, kan die neutrale prikkel dezelfde reflex gaan oproepen.

Operante conditionering

Een vorm van leren waarbij een vrijwillige respons versterkt of verzwakt wordt afhankelijk van de associatie die gemaakt wordt met een positieve of negatieve consequentie

Instrumenteel leren

Een vorm van leren waarbij een vrijwillige respons versterkt of verzwakt wordt afhankelijk van de associatie die gemaakt wordt met een positieve of negatieve consequentie

Gewenning (habituatie)

Een afname in de reactie op een stimulus nadat de stimulus herhaaldelijk wordt gepresenteerd

Arousalstadia

Een cyclus van verschillende waak- en slaapniveaus bij pasgeboren baby's, varierend van die slaap tot grote opwinding

Cefalocaudaal principe

Het principe dat groei een patroon vormt dat begint bij het hoofd en de bovenste lichaamsdelen en zich verder uitstrekt naar de rest van het lichaam

Proximodistaal principe

Een groei principe die ervan uit gaat dat groei begint in het centrum van ons lichaam en zich naar buiten toe voltrekt

Principe van hierarchische integratie

Een groei principe die beargumenteert dat eenvoudige vaardigheden zich onafhankelijk van elkaar ontwikkelen maar later worden geintegreerd tot complexere vaardigheden

Principe van onafhankelijkheid van systemen

Een (groei) principe die ervan uit gaat dat verschillende lichaamssystemen een verschillend groeitempo hebben

Neuron

de basiscel van het zenuwstelsel

Synaps

De speelt bij de verbinding tussen neuronen waardoor neuronen chemisch met elkaar communiceren

Myleneschede

Een vetlaagje om de axon die bescherming biedt en de overdracht zenuwsignalen versneld

Hersenschors

De bovenste laag van de hersenen

Plasticiteit

De gevoeligheid van een zich ontwikkelend organisme voor omgevingsinvloeden

Gedragstoestand

De mate van bewustzijn van een baby bij innerlijke en externe stimulatie

Rapid Eye Movement (REM)

De periode tijdens de slaap van oudere kinderen en volwassenen die geassocieerd wordt met dromen

Reflex

Een niet aangeleerde, gestructureerde, onvrijwillige respons die automatisch optreedt bij bepaalde stimuli

Dynamische systeemtheorie

Theorie die beschrijft hoe motorische vaardigheden zich ontwikkelen en worden gecoordineerd

Normen (H5) 

Het gemiddeld functioneren van een grote steekproef van kinderen van een bepaalde leeftijd

Bayley Scales of Infant Development (BSID-II)

Een meetinstrument dat ontworpen is om de algemene mentale en motorische ontwikkeling van kinderen vast te stellen.

Marasme

Een ziekte waarbij kinderen stoppen met groeien

Kwashiorkor

Een ziekte waarbij de maag, de ledematen en het gezicht van een kind water vasthouden en opzwellen

Failure-to-thrive-syndroom

Een stoornis waarbij kinderen stoppen met groeien vanwege te weinig aandacht en stimulatie van hun ouders

Obesitas

Een chronishe ziekte waarbij er een zodanige vetopstapeling in het lichaam ontstaat dat het aanleiding geeft tot gezondheidsrisico's

Sensatie

Stimulatie van de zintuigen

Perceptie

Met behulp van de zintuigen en hersenen organiseren, analyseren, ordenen en interpreteren van stimuli

Multimodale benadering van perceptie

Een benadering waarbij er gekeken wordt hoe de informatie, die wordt opgevangen door de verschillende zintuigen, geintegreerd en gecoordineerd wordt

Affordances

De actiemogelijkheden die een bepaalde situatie of stimulus verschaft